اثرات آزاد سازی قیمت کود شیمیایی و سم بر تولید پنبه در ایران

علی رغم نظریه ضرورت حمایت دولت از بخش کشاورزی در سطح بین المللی، به واسطه گستردگی انحرافات ایجاد شده در تولید و تجارت محصولات کشاورزی، هدفمند سازی یارانه ها و آزادسازی بازار محصولات و نهاده های کشاورزی یکی از مهمترین سیاست ها در بسیاری از کشورها از جمله کشور ایران است. از طرف دیگر اهمیت پنبه نه تنها در تامین مواد اولیه صنایع نساجی و روغن کشی است بلکه نقش مهمی در ایجاد اشتغال و درآمد در دیگر بخش ها دارد. ویژگی های مذکور موجب اهمیت این محصول در سطح کلان اقتصاد کشور شده و فراهم آوردن شرایط تولید پایدار آن همواره مورد توجه بوده است. در تحقیق حاضر به منظور بررسی آثار آزادسازی قیمت کود شیمیایی و سم بر تولید پنبه در ایران، ابتدا شاخص حمایت کل (ams ) برای محصول پنبه محاسبه شد. سپس، با استفاده از اطلاعات سری زمانی سال‏های 1387- 1367، تابع تولید پنبه آبی تخمین و کشش‏های تولیدی نهاده‏ها محاسبه شد. در ادامه توابع تقاضای نهاده‏ها و تابع هزینه به روش رگرسیون های به ظاهر نا مرتبط (sure) تخمین زده شد. سپس، کشش های قیمتی خودی و متقاطع تقاضای نهاده‏ها محاسبه گردید. نتایج نشان داد در نرخ ارز آزاد در تمامی دوره، از محصول پنبه حمایت به عمل آمده و در نرخ ارز رسمی در سال‏های 1371 و 80- 1378 از محصول پنبه حمایت صورت نگرفته است. همچنین، آزاد سازی قیمت سم سبب کاهش تقاضای این نهاده و افزایش تولید پنبه به میزان 38/2 درصد می شود و افزایش قیمت ناشی از آزاد سازی قیمت کود شیمیایی تاثیر ناچیزی در کاهش تولید پنبه داشته، به طوری که میزان تولید پنبه 17/0 درصد کاهش یافته است. در نهایت توصیه می شود دولت با افزایش تدریجی قیمت نهاده سم، زمینه مصرف بهینه این نهاده و افزایش تولید پنبه را فراهم کند. همچنین، یارانه اعطایی به نهاده کود شیمیایی و بذر را در زمینه‏های دیگر مانند بازاریابی، صادرات و سیستم‏های بهینه آبیاری اختصاص دهد.